Zgodnie z art. 195 k.c. własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe, a każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 197 i 198 k.c.). Kodeks cywilny dopuszcza zniesienie współwłasności. Art. 210 §1 k.c. stanowi, że może tego zażądać każdy ze współwłaścicieli. Uprawnienie to może być zniesione przez czynność prawną na czas nie dłuższy od lat 5, jednak w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze 5 lat, przedłużenie można ponowić.
W jaki sposób można znieść współwłasność?
Zniesienia współwłasności można dokonać w trybie umownym lub sądowym na trzy sposoby:
- podział rzeczy wspólnej
- przyznanie rzeczy jednemu współwłaścicielowi na wyłączną własność
- sprzedaż rzeczy wspólnej
Zakazany jest jedynie taki sposób zniesienia współwłasności, który byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy.
Zniesienie współwłasności przez podział rzeczy wspólnej:
W przypadku zniesienia współwłasności przez podział rzeczy wspólnej powstają odrębne nowe rzeczy przypadające na własność współwłaścicielom rzeczy macierzystej. Tej formy zniesienia współwłasności dokonuje się biorąc pod uwagę wartość i wielkość udziałów poszczególnych współwłaścicieli.
Co w przypadku, gdy nowo powstałe rzeczy nie odpowiadają wartości poszczególnych udziałów?
W takim przypadku wartość poszczególnych udziałów powinna być wyrównana dopłatami. W postępowaniu sądowym sąd oznacza termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia na raty dopłat terminy ich uiszczenia nie mogą przekroczyć łącznie 10 lat. W szczególnych przypadkach sąd może, na wniosek dłużnika, odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
W trakcie postępowania o zniesienie współwłasności sąd nakłania współwłaścicieli do zgodnego wniosku co do sposobu podziału, a w razie braku zgodnego wniosku orzeka stosownie do okoliczności. Dotyczy to również sytuacji przyznania rzeczy jednemu ze współwłaścicieli na wyłączną własność z orzeczeniem obowiązku spłaty pozostałych współwłaścicieli.
Zniesienie współwłasności przez podział rzeczy wspólnej ma zastosowanie zarówno w umownym jak i sądowym sposobie zniesienia współwłasności.
Zniesienie współwłasności poprzez sprzedaż rzeczy i podział ceny uzyskanej ze sprzedaży:
Zniesienia współwłasności może nastąpić poprzez sprzedaż rzeczy wspólnej i podział ceny stosownie do wartości udziałów. W postępowaniu sądowym sprzedaż dokonywana jest w trybie licytacji, a w przypadku umownego zniesienia współwłasności sprzedaży dokonują sami współwłaściciele. Taka forma zniesienia współwłasności jest stosowana wtedy, gdy nie można dokonać podziału w naturze i brak jest zasadności przyznania rzeczy na wyłączną własność jednemu ze współwłaścicieli.